از مهار ۱۸ سیلاب سهمگین تا تشکیل بیشتر از ۵۰ درصد انرژی برق‌ آبی سرزمین

به نقل از خبرنگار
اقتصادی
خبرگزاری موج

، سد گتوند ، ابرسازه‌ای است که به‌همت مهندسان ایرانی، طراحی و اجرا شده و وجود این سد، طی ۱۲ سالی که از آبگیری آن می‌گذرد، نقش مؤثری در فراهم آب خوزستان داشته است. این سد که در سال ۱۳۹۰ افتتاح شده، در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از مصب رودخانه کارون و در ۱۰ کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان گتوند در استان خوزستان قرار دارد.

دریاچه این سد با مخزنی ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعبی دومین دریاچه مصنوعی بزرگ سرزمین (بعد از سد کرخه) است. ارتفاع این سد سنگریزه‌ای با هسته رسی ۱۸۲ متر بوده که گتوند را به  بلندترین سد خاکی سرزمین تبدیل کرده است.

مقصد از ساخت این سد نیز تشکیل برق ، جلوگیری از سیلاب‌های فصلی و افزایش کیفیت آب رودخانه کارون برای فراهم آب اراضی کشاورزی پایین دست سد اظهار شد.

 مطرح سد و نیروگاه گتوند در زمان ساخت و اجرا با به‌کارگیری نیروهای بومی تأثیر مهمی در اشتغال‌زایی در منطقه داشته و به‌طور مستقیم می‌تواند در پیک کاری نزدیک به ۱۰۰۰۰ نفر را مشغول به‌کار کند.

 با اجرای این مطرح، ظرفیت برق سرزمین به مقدار ۲۰۰۰ مگاوات افزایش قابل‌احتیاط‌ای خواهد یافت که این افزایش ظرفیت می‌تواند در فراهم برق صنعتی و خانگی سرزمین مؤثر واقع بشود.

علاوه بر آن، منبع مهمی از نظر ذخیره آب تشکیل خواهد شد. نزدیک به ۴/۵ میلیارد مترمکعب حجم این منبع تأثیر بسیار‌ای بر رشد صنایع مرتبط با آب به‌اختصاصی پرورش آبزیان و آب‌رسانی به زمین‌های کشاورزی و به‌طور غیر مستقیم با تشکیل جاذبه‌های طبیعی نقش عمده‌ای در جذب گردشگران به منطقه ایفا خواهد کرد. در کل با اهمیت ترین موارد تأثیرها اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

مطالعات مربوط به این سد از دهه ۴۰ تا ۷۰ خورشیدی ادامه داشت و شرکت‌های مشاور آمریکایی، کانادایی، چینی و آلمانی ساخت جانمایی سد گتوند را بازدید کردند. با وجود این که مطالعات جانمایی سد طی ۴۰ سال و توسط شرکت‌های گوناگون انجام شده، اما این نوشته به پاشنه آشیل گتوند تبدیل شد و تعداد بسیاری از کارشناسان، اساتید دانشگاهی و حتی مدیران اسبق سازمان حفاظت محیط زیست اعتقاد دارند جانمایی این سد روی سازمندهای نمکی گچساران علتشده کیفیت آب کارون در پایین‌دست رودخانه به‌شدت افت اشکار کرده و شور بشود و در نتیجه اراضی کشاورزی را از بین ببرد.

به همین علت است که نوشته جانمایی گتوند در سال‌های تازه مورد مناقشه بوده و هجمه‌های بسیاری را درمورد این سد به وجود اورده است.

نتایج درخشان سد گتوند در  ۱۲ سال، پاسخی محکم به همه شایعه ها است

در این عرصه، فرهاد نادران، مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند به خبرنگار خبرگزاری موج او گفت: از دید چالش‌ها و هجمه‌های بسیاری درمورد این سد نقل‌شده که زیاد از آنها به دور از حقیقت است. داستان‌های بسیاری درمورد سد گتوند گفتن شده  که خوشبختانه سپس از این که زمان بسیاری از منفعت‌برداری این سد می‌گذرد، کارکرد سد در قسمت‌های گوناگون یک امتحان بزرگ است که ببینیم سخن بگویید‌هایی که در ابتدا درمورد این سد می‌شده چه مقدار با حقیقت همخوانی دارد.

او همین طور گفت: تعداد بسیاری از مسائل بزرگ کشوری تحت پیامدهای سیاسی قرار می‌گیرند و حقیقت گفتن نمی‌بشود یا اصلاً حقیقت به سمت فرد دیگر می‌رود و  رسانه ها نیز بعضاً به یک سمت فرد دیگر می‌روال که اصلاً خلاف واقع است. درمورد سد گتوند نیز همین اتفاق افتاده است. درمورد گتوند از همان ابتدا بنای خبررسانی به غلط تشکیل شد و همانطور هم ادامه اشکار کرد و در این موارد وقتی که فردی بخواهد جهت خبرها را عوض کند، کار برایش سخت است و دچار تشویش می‌بشود از نظر این که با باید حقیقت هایی را بگوید که با سخن بگویید‌هایی که از قبل شده، متفاوت است.

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند افزود: اگر نوشته سد گتوند را جستوجو کرده باشید، می‌بینید که موارد مربوط به آن  ۲۵ سال است که نقل شده است. سوال اساسی که می‌بشود نقل کرد این است که چرا رسانه ها درمورد این سد به این بزرگی که چندین رئیس‌جمهور و وزیر را به تنش وادار کرده و مسئولان مختلفی در سازمان‌های گوناگون همانند سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان بازرسی و… را ناچار به عکس العمل کرده، آنقدر ضعیف خودشان را نشان دادند!

نادران با ذکر مثالی او گفت: در نظر بگیرید ساختمان پلاسکو در تهران بر تاثییر یک حادثه آتش گرفت؛ این ساختمان برای برخی‌ها زیاد مهم می بود و زندگی آنها به آن وابسته می بود؛ به این علت رسانه ها صبح تا شب در طول چندین ماه درمورد آن خبر تشکیل می‌کردند، اما از این طرف سد بزرگی همانند سد گتوند که آنقدر برای خوزستان، دشت خوزستان و برای اقتصاد سرزمین مهم است، اصلاً ندیدیم که چند خبرنگار همراه شوند از پایین‌دست سد گتوند آب بخورند و ببینند که آیا این شوری قابل باور است یا نه.

او همین طور گفت: در واقع گپی که در خبر رسانی تشکیل شده علتشد بیاناتی نقل بشود که اذهان عمومی را به یک سمت غیرواقعی ببرد. 

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند  با اشاره به نقش گتوند در کنترل سیلاب‌های خوزستان او گفت: هیچ سدی در ایران نداریم که در قیاس با سد گتوند حداکثر سیلاب‌ها را کنترل کند. سدهای خوزستان ازجمله کرخه، کارون ۳ و ۴ هیچ‌کدام این توانایی را ندارند. پرآب‌ترین رودخانه سرزمین، کارون و پرآب‌ترین نقطه این رودخانه نیز نقطه‌ای است که گتوند ساخته شده، از این نقطه در زمان منفعت‌برداری سد گتوند ۱۱۲ میلیارد مترمکعب آن کنترل شده و هیچ سدی در هیچ کجای ایران این چنین مقطعی را ندارد که بتواند این کنترل را انجام دهد و هیچ مخزنی نمی‌تواند همانند سد گتوند کارآیی داشته باشد.

نادران گفت: سد گتوند  تقریباً هر سال پر می‌بشود و همین امسال هم ۴.۹ میلیارد مترمکعب آب داشته که ذخیره و از بخشی از این آب انرژی به وجود اورده است. از نظر کارآیی تشکیل انرژی برقابی هم موثرترین نیروگاه سرزمین بوده و ما الان چند سال است به‌گفتن برترین نیروگاه برق آبی سرزمین معارفه می‌شویم، چراکه با تشکیل هزار مگاوات ساعت و پایداری شبکه، نقش زیاد مهمی در کنترل کل سیکل شبکه برق کشوری ایفا کرده‌ایم.

وی با اشاره به نوشته شور شدن آب کارون بر تاثییر ساخت سد گتوند گفت: بر پایه بازرسی‌ها و کنترلی که سازمان بازرسی کل سرزمین، سازمان حفاظت محیط زیست و آب و فاضلاب خوزستان انجام دادند، کیفیت آب پایین دست سپس از افتتاح سد افزایش اشکار کرده است. افرادی که از آب پایین مخزن می‌خورند، متعجب خواهد شد، چراکه شیرینی آب را حس می‌کنند و می‌بینند آنچه در اینجا اتفاق افتاده با آنچه در رسانه‌ها گفتن شده کاملاً متفاوت است.

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند پافشاری کرد: کارون در سد گتوند ۱۲ سال است برقرار شده و دبی رودخانه کارون به‌طور متوسط اکنون به بیشتر از ۲۵۰ متر مکعب بر ثانیه رسیده است. ظرفیت دبی ما در تابستان‌ها به جایی می‌رسد که بیشتر از ۷۰۰ مترمکعب در ثانیه است، یعنی ظرف یک هفته اگر سدی به اندازه سد کرج خالی باشد را پر می‌کنیم و حتی سرریز می‌بشود.

نادران در ادامه گفت: یکی از اتهامات فرد دیگر که به گتوند داخل است، این است که اگر ۳۸۰ کیلومتر از مصب رودخانه پایین‌تر بروید، می‌بینید که نخلستان‌ بر تاثییر سد گتوند خشک شده است. این خبر  در حد مسخره کردن افکار عمومی بوده و اصلاً نخل خودش به آب شور مقاوم است و در کنار دریا می‌بیند نخل‌هایی وجود دارند که ماهیت آنها اصلاً مقاومت به آب شور است.

وی گفت: شما ۱۰۰ کیلومتر هم که پایین بروید یک درخت نمی‌بینید که در نزدیک گتوند با آب شور خشک شده باشد. عکس‌هایی انتشار می‌بشود که می‌بینید یک دریاچه‌ای است و اطراف آن پر نمک است در صورتی که این اصلاً مربوط به سد نیست، بلکه اینجا منطقه‌ای بوده که از صدها سال پیش دره‌های شور وجود داشته و در این دره‌های شور آب‌های شور زیاد غلیظی وجود دارد که نمک در کنارشان است و آب به طور دریاچه همانند در بین این دره‌ها قرار گرفته است.

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند در ادامه گفت: این‌ها احتمالا ۱۰۰۰ برابر آب معمولی شور می باشند و EC آنها بالای ۱۵۰ هزار میلی‌متر است. افرادی می‌آیند از این دره‌ها عکس می‌گیرند و متاسفانه به گفتن سد گتوند معارفه می‌کنند و میلیون‌ها نفر هم این‌ها را می‌بینند و ذهنیت مردم را اینطور تحول می‌کند.

نادران درمورد سازنده نمکی گچساران نیز گفت: هر تماشاگر‌ای که برای بازدید این گنبد نمکی می‌بریم، می‌گوید نکند این‌ها من را به جای فرد دیگر برده‌اند و اینجا اصلاً کوه نمکی نیست. ما چندسری بازدیدکننده از محیط‌زیست داشتیم که آنها را بردیم و در ابتدای دریاچه آب میل کردند و با دستگاه EC را اندازه گرفتن سپس به اطراف کوه نمک بردیم که آنجا هم آب نوشیدند و با دستگاه EC را کنترل کردند که دستگاه عدد هر دو محل را یکسان نشان می‌داد و به همین علت ذهنیت برای آن مخاطب محیط زیستی تشکیل شد که امکان پذیر دستگاه دستکاری شده باشد. اما وقتی که خودشان شیرینی آبی که نوشیدند را بازدید کردند، دیدند که نوشته شوری آب حقیقت ندارد و کیفیت آب زیاد مطلوب است.

افزایش راندمان کشاورزی خوزستان به‌جستوجو ساخت سد گتوند

وی درمورد شایعه شوری زمین‌های کشاورزی نیز گفت: اینجا از هزاران سال پیش چشمه‌ها و رودخانه‌های شور وجود داشته است؛ به این علت همه کشاورزانی که به نوعی از این چاه یا از آب این چشمه‌ها منفعت گیری می‌کردند،  زمینشان شور می‌شده و این نوشته هیچ ارتباطی به سد گتوند ندارد. آبی که از سد گتوند خارج می‌بشود توسط کانال‌ها توزیع و هر زمین که با آب این کانال‌ها آبیاری می‌بشود. ۱۲ سال است محصولاتش افزایش اشکار کرده و مرغوب‌تر شده  است.

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند  او گفت: سد گتوند، ۹۰ کیلومتر دریاچه را پوشش می‌دهد یعنی بیشتر از ۳۲ هزار کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد و حوزه آبریز آن، نصف حوزه آبریز کل کارون است. بعد می‌بینید که این سد چه مقدار می‌تواند ظرفیت‌های بالایی برای کنترل مسائل انرژیمان داشته باشد. اکنون  در منطقه برنج‌کاری می‌بشود که به‌خاطر حجم آب گسترده‌ای است که گتوند ذخیره کند و پیش از آن در این منطقه برنج‌کاری وجود نداشته است.

نادران تصریح کرد: افزایش راندمان و اقتصاد کشاورزی در منطقه و افزایش راندمان واحدهای تشکیل نیشکر همه این‌ها در تاثییر آبی است که به طور پایدار سد گتوند به آنها می‌رساند. ما بیشتر از ۴۰ بار پایش کیفیت آب سدمان را تا آبادان بازدید کردیم و مرحله مرحله آن را جلو رفتیم تا ببینیم چه اتفاقی افتاده که آبی به این زلالی و شفافی و خوشمزگی و به این سلامت در سد وجود دارد.

وی او گفت: فضای سبزی را که در اینجا مشاهده کردید، با آب همین سد آبیاری می‌بشود و از درختان حساسی همانند مرکبات راه اندازی شده  که نسبت به آب شور زیاد حساس می باشند و یک مقدار آب شور آنها را خشک می‌کند اما می‌بینید که هر ساله این درختان ما محصول خواهند داد.

نادران درمورد نتیجه تحقیقات برخی دانشگاه‌های سرزمین که حاکی از شوری آب پشت سد می بود، گفت: تحقیقاتی که پیش‌تر انجام شده می بود و می‌او گفت که آب سد شور است، حد حجم کف مخزن سد را در نظر می‌گرفت در این تکه ما به‌علت رسوبی که تشکیل شده شوری داریم و آب در اینجا شور است که برای انتقال آن هم لوله‌هایی را داریم که آب شور را به صنعت بدهد و حتی این آب هم هدر نرود. یقیناً تا این مدت این اتفاق نیفتاده، اما آمادگی داریم آب شور را به صنعت تحویل دهیم.

با دقت به سیل‌خیزی استان خوزستان و سیلاب‌هایی که مدام در طی سال‌ها این استان را دچار کرده، یکی از اهدافی که سد گتوند جستوجو می‌کند، کنترل این سیلاب‌ها است. اساساً یکی از دلایلی هم که این سد با این عظمت و در این ابعاد ساخت شده، همین نوشته است.

کنترل ۱۸ سیلاب سهمگین در ۱۲ سال

نادران درمورد  این که این سد تا چه اندازه در کنترل سیلاب موفق بوده، او گفت: سپس از افتتاح سد در سال ۱۳۹۰ ما از نزدیک به ۱۸ سیلاب را جلوگیری و مهار کرده‌ایم و از این ۱۸ سیل ۶ مورد مربوط به سیلاب‌های ۲۰۰۰ تا ۶۵۰۰ مترمکعب بر ثانیه بوده است. گتوند توانسته اسایش زیاد خوبی را در فصول سیل‌خیز در خوزستان تشکیل کند و این‌ها حقیقت‌های سد گتوند می باشند که گفتن نشده‌اند.

وی پافشاری کرد: نقش این سد به لحاظ تامین آب کشاورزی هم همینطور است؛ یعنی چه از نظر فراهم آب پایین‌دست و چه از نظر جلوگیری از سیلاب‌ها و تشکیل انرژی موفق بوده است..

یکی از درخشان‌ترین موارد سد گتوند، پایداری سازه و مهندسی ساخت با کیفیت آن است، جایی که یک بتن پلاستیکی با تزرریق سیمان در زیر این سد، سازه‌ای را به‌وجود آورده که کمترین نشتی را دارد و از سویی رسوب پیش‌بینی‌شده برای آن نیز مقدار ناچیز ۵۰۰ میلیون مترمکعب در ۱۰۰ سال است! این در حالی است که در سد کرخه تا بحال یک میلیارد و ۵۰۰ مترمکعب رسوب جمع شده است.

برای این که کار از محکم کاری عیب نکند، یک لایه ژئومببران نیز در طراحی این سازه بکار رفته که آن را حتی در روبه رو شدیدترین زلزله‌ها نیز مقاوم کند.

گتوند روبه رو هر زلزله‌ای مقاوم است

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند در این‌باره او گفت: گتوند از نظر آب‌بندی هم یکی از بهترین سدهای سرزمین است؛ در زیر این سد با تزریق سیمان و دیوار بتن پلاستیکی علتشده  همه نشت آب‌ها را بتواند به‌خوبی مهار کند. در زیر این لایه‌های بتن پلاستیکی، ورق ژئوممبری نصب شده که می‌تواند بر تاثییر زلزله، کل مهارهای لازمه را انجام بدهد و بدون ریسک بهترین کیفیت و پایداری را داشته باشد. اگر یک زلزله بیاید و حتی این دیواره را نیز بشکند آن ورقه به این علت که می‌تواند حتی ۱۰ برابر وزن خودش کش بیاید و پاره نشود، نگهداری می‌کند تا تزریقات ملزوم انجام بشود و ۱۰۰ به حالت اولیه برگردد.

نادران افزود: این سد با ماکسیمم‌ترین زلزله‌ای که امکانش بوده، صحت‌سنجی شده و در روبه رو آن می‌تواند پایدار باشد. کل نشت آب ما به ۱۲۰ لیتر بر ثانیه هم نمی‌رسد که یک عدد زیاد ایده‌آل در بین سدهای سرزمین است. اگر سدهای خاکی فرد دیگر که چه ایرانی‌ها و چه خارجی‌ها اندوخته‌گذاری کردند و ساخته‌اند را احتیاط کنید می‌بینید که چه مقدار سطح آنها ناهموار است و نشست‌های بسیاری دارند، اما سد گتوند همانند باند فرودگاه است.

او همین طور گفت: بیشتر از ۱۳۰۰ ابزار دستگاه در آن نصب شده که همه به‌خوبی کار می‌کنند و کارایی ملزوم را دارند.

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند  تصریح کرد: نزدیک به ۲  میلیارد دلار هزینه رسوب‌برداری یک سد بزرگ است درحالی با ۲  میلیارد می‌توان ۲ تا ۳ تا سد بزرگ ساخت تا این که بخواهیم یک سد نصفه را نجات بدهیم؛ به این علت رسوب برداری در سرزمین ما با بودجه‌ای که داریم منطقی به نظر نمی‌رسد و هیچ‌گاه هم ندیده‌ایم که سد بزرگی در سرزمین ما لایروبی بشود، چراکه می‌توانیم با همان مبلغ سه سد بزرگ بسازیم. الان با اهمیت ترین و مهم‌ترین سدی که در کشورمان است که تا این مدت ساخته نشده، سد بختیاری است و ما می‌توانیم همین پول را صرف ساخت سد بختیاری می‌کنیم.

اوج کار سد گتوند، تأثیری است که بر افزایش تشکیل برق از طریق نیروگاه برق‌آبی داشته است. نیروگاه گتوند به‌گفتن بزرگ‌ترین نیروگاه برق‌آبی سرزمین به‌تنهایی نزدیک به ۵۰ درصد برق سرزمین از نیروگاه‌های برق آبی را فراهم می‌کند و از این نظر زیاد حائز اهمیت است.

نیروگاه گتوند، سرافراز در فراهم انرژی برق آبی

نیروگاه گتوند در همه طول سال مشغول برق‌رسانی می بود و این مهم در نیمه اول سال و به‌اختصاصی فصل تابستان که نوشته افتو قطعی برق در سرزمین اتفاق می‌افتد، نقش پررنگی برای فراهم برق مورد نیاز سرزمین دارد.

نادران در این‌باره اظهار کرد: یک بار شایعه شده می بود که نیروگاه برق آبی زنگ زده، اما حقیقت این است که این نیروگاه یکی از بهترین‌های سرزمین است و هیچ مشکلی هم ندارد. در سال آبی گذشه که از اول مهرماه ۱۴۰۱ تا مهر ماه ۱۴۰۲ می بود، نزدیک به ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار مگاوات ساعت برق تشکیل کردیم که نسبت به پارسال با دقت به آنکه آورد خوبی داشتیم ۸۰ درصد افزایش اشکار کرده است. در سال ۱۴۰۲ نیز نسبت به سال ۱۴۰۱، تا بحال ۶۰ درصد افزایش داشته است. کل تشکیل انرژی برق آبی ما از سال ۱۳۹۱ یعنی سالی که نخستین واحد نیروگاه ما به مدار آمد افزون بر ۲۹ میلیون و ۸۷۰ هزار مگاوات ساعت است که یک عدد زیاد عالی است.

او همین طور گفت: یک تفاوت عمده گتوند با دیگر سدها این است که این سدها برای برهه وقتی کوتاهی انرژی تشکیل می‌کنند و بقیه زمان تشکیل انرژی ندارند، اما حداکثر تشکیل انرژی ما که می‌تواند قطع باشد نهایتاً ۶ ساعت است و در همه زمان‌ها تشکیل انرژی کرده است. اگر زمان این ۶ ساعت به ۷ ساعت برسد داد همه در می‌آید و قطعاً این چنین اتفاقی نمی‌افتد. این تشکیل برق همیشگی مشخص می کند که ما همیشه آورده خوبی در رودخانه داریم.

مدیر اجرایی نیروگاه سد گتوند  در ادامه گفت: ۲۰ نیروگاه برق آبی در سرزمین داریم که ۳۰۰۰ مگاوات ساعت ساپورت برق آبی دارد که ۲۰۰۰ مگاوات آن از نیروگاه گتوند است؛ یعنی بیشتر از ۵۰ درصد تشکیل برق آبی نیروگاه‌های ما از سد گتوند است که پشتیبانی بسیاری به مشکل تامین برق در فصل تابستان می‌کند. به‌اختصاصی در فصل گرما یعنی از اول فروردین تا انتهای شهریور،  نیروگاه‌های ما دائماً در حال کار می باشند و زمان اورهال کردن یا تعمیرات یا بازبینی‌ها و تمیزکاری‌ها وجود ندارد. این مبنا از برج ۷ به سپس تا برج ۱۲ ما در نیروگاه‌ها یک به یک اورهال یا تعمیرات را داریم. سپس از اورهال هم مجدد آماده تامین برق برای فصل تابستان می‌بشود.

نادران در آخر خاطرنشان کرد: چندین دفعه انها گفتند که نیروگاه زنگ زده یا آب از کیفیت مقبول خارج شده و ساختار زمین‌های کشاورزی همه شور شدند، اما حقیقت این است که ۱۲ سال است سد گتوند به بهترین شکل به کار خود ادامه می‌دهد. در حالی که همه می‌انها گفتند سپس از آبگیری سد گتون، یک فاجعه رخ می‌دهد اما همچین اتفاقی نیفتاد و حتی از چندین فاجعه سیلابی و افتآب و برق نیز جلوگیری کرد.