اعمال سه روز اعتکاف / اعمال ام داوود چیست؟

به نقل از خبرنگار خبرگزاری موج، ایام البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه قمری اطلاق می‌بشود. نزد شیعیان، ایام البیض رجب و در مرتبه سپس شعبان و رمضان، از اهمیتی اختصاصی برخوردار است و با اهمیت ترین عمل در این سه روز، اعتکاف و روزه است.

اعمال اعتکاف شامل دعاها و نمازهایی است که در طول سه روزه اعتکاف پیشنهاد شده است.

 اعتکاف چیست؟

اعتکاف در لغت به معنی توقف در جایی است. اما تعریف اصطلاحی اعتکاف؛ امام خمینی (ره) در تعریف اعتکاف می‌فرمایند: “وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَهٍ اُخری خارِجَهً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نیت عبادت است و تصمیم عبادت دیگر، در آن معتبر نیست. اگر چه احتیاط مستحب، نیت عبادتی دیگر در کنار اصلِ ماندن است.

 شرایط اعتکاف

در صحت اعتکاف علاوه بر شرایط عامه تکلیف (ایمان، عقل و قوت)، اموری شرط است:الف) تصمیم قربت، ب) روزه، ج) سه روز روزه دار بودن، د) وقوف در چهار مسجد: مسجد الحرام، مسجد النبی «ص»، مسجد جامع کوفه و مسجد بصره. ولی به تصمیم رجاء (به امید پاداش) می‌توان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد. ه) اجازه شوهر و اجازه پدر و مادر و پیوستگی اعتکاف

 محرمات اعتکاف

۱- پرداختن به امور جنسی به معنی گسترده آن که شامل هر نوع منفعت برداری شهوانی است. ۲- بوییدن عطر و هر نوع بوی خوش و گیاهان معطر به تصمیم لذت بردن ۳- مجادله و مناقشه؛ حرمت جدال مربوط به اموری است که معتکف بخواهد فضل و برتری خود را به دیگران نشان دهد. ۴- محرمات روزه؛ در حال روزه یعنی از طلوع تا غروب خورشید که معتکف روزه می‌گیرد، باید از محرمات روزه نیز اجتناب کند. برخی از فقها محرمات احرام را بر معتکف مستحب دانسته اند. ۵- خرید و فروش

 اعمال اعتکاف

شب سیزدهم

خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت حمد، یس، تَبارَک المُلْک و توحید خوانده بشود.

روز سیزدهم

اگر فردی تصمیم انجام اعمال اُمّ داوُد را دارد باید این روز را روزه بگیرد.

شب پانزدهم

۱- خواندن شش رکعت نماز به سه سلام به همان کیفیت شب سیزدهم.

۲- غسل کردن

۳- احیاء

۴- زیارت امام حسین(ع)

۵- خواندن سی رکعت نماز که در هر رکعت یک بار حمد و ده مرتبه سوره توحید

۶- دوازده رکعت نماز که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌بشود که در هر رکعت هر یک از سوره‌های حمد، توحید، فلق، ناس، آیه الکرسى و قَدْر چهار مرتبه قرائت بشود. و سپس از سلام چهار مرتبه حرف های بشود: «اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّا»؛ و بعد از پایان نماز، اقامه کننده آن، هر حاجتی که دارد را از خداوند متعال خواست کند. این نماز را سیّد بن طاووس از امام صادق علیه السلام روایت کرده است.

ولکن شیخ در مصباح ذکر کرده که داود بن سرحان از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که ایشان فرمود در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز اقامه کنید که در هر رکعت حمد و سوره یکبار تلاوت بشود و بعد از پایان نماز، سوره‌های حمد و معوذتین و سوره اخلاص و آیه الکرسى را چهار مرتبه تلاوت می‌کنید و سپس  ذکر «سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ» چهار مرتبه حرف های بشود . بعد از آن ذکر «اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ ما شاَّءَ اللهُ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ» حرف های بشود.  انجام این عمل برای شب بیست و هفتم رجب نیز پیشنهاد شده است.

روز پانزدهم      

۱- غسل کردن

۲- زیارت امام حسین(ع)

۳- خواندن نماز سلمان

۴- خواندن چهار رکعت نماز به دو سلام، و سپس از سلام حرف های بشود: ” اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کلِّ جَبّارٍ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کهْفی میانهَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقی رَحْمَهً بی‌وَ قَدْ کنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیاً وَ لَوْ لارَحْمَتُک لَکنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْداَّئی وَ لَوْ لانَصْرُک اِیای لَکنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَهِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکهِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَهِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوک نیرَ الْمَذَلَّهِ عَلی اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ کبْرِیاَّئِک وَ اَسئَلُک بِکبْرِیاَّئِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَّتِک الَّتِی اسْتَوَیتَ بِها عَلی عَرْشِک فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِک فَهُمْ لَک مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ.”

۵- انجام اعمال ام داود

عمل امّ داود که عمده اعمال این روز است و براى برآمدن حاجات و رفع شدن غصه‌ها و دفع ظلم ظالمان مؤثّر است و کیفیت آن بنا بر آنچه در مصباح شیخ است آنست که هنگامی که فردی بخواهد این عمل را بجا آورد، روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم را روزه بگیرد. و در روز پانزدهم نزدیک ظهر غسل کند و زمان زوال ظهر، نماز ظهر و عصر را بجا آورد در حالتی که رکوع و سجودشان را نیکو انجام دهد و در مکانی خلوت قرار بگیرد که چیزى او را مشغول نسازد و فردی با او سخن نگوید. هنگامی نماز به پایان رسید رو به قبله بنشیند و صد مرتبه سوره حمد، صد مرتبه سوره اخلاص، و ده مرتبه آیه الکرسى را قرائت کند. سپس سوره‌های انعام، بنى‌اسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافّات، حَّم سجده، حَّمعَّسَّق، حَّم دخان، فتح، اتفاق، مُلْک، نَّ وَ اِذَا السَّماَّءُ انْشَقَّتْ و تا آخر قرآن را قرائت کند و بعد از پایان در حالی که رو به قبله است دعای وابسته را نجوا کند.

 دیگر اعمال اعتکاف

الف) قرائت قرآن کریم

از دیگر اعمال اعتکاف، قرائت قرآن کریم است. درمورد اهمیت تلاوت قرآن مجید پیامبر اکرم (ص) می‌گویند: «ای سلمان هنگامی که مؤمن قرآن تلاوت می‌کند، خداوند درهای رحمت را به سوی او می‌گشاید.» و به راستی که چیزی سپس از فراگیری علم در پیشگاه خداوند، محبوبتر از قرائت قرآن نیست و بزرگوارترین بندگان در پیشگاه خداوند سپس از پیامبر و علما، حاملان قرآن می باشند.

در مراسم اعتکاف، به اختصاصی در اعمال ام داوود در ایام البیض، خواست به خواندن سوره و آیات مخصوصی شده که از جمله آنها، صد مرتبه حمد و توحید، ده مرتبه آیهالکرسی، قرائت سوره های انعام، بنی اسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافات، فصلت، شورا، دخان، فتح، اتفاق، ملک، قلم و انشقاق تا آخر قرآن.

ب ) توبه و استغفار

آخرین عمل از اعمال اعتکاف که جا دارد به آن پرداخته بشود، توبه و استغفار است. قرآن کریم می گوید: «یا اَیهّا الذّینَ آمَنُوا تُوبوُا اِلَی اللهِ توبَهً نَصوحاً»؛ ای افرادی که ایمان آورده اید به سوی خدا توبه کنید، توبه ای که سپس از آن به گناه باز نگردید (تحریم۸). «غافِرُ الذَنبِ وَ قابِلُ التَوبِ شَدیدُ العِقاب». (مؤمن:۳) خداوند بخشاینده گناه و پذیرنده توبه و کیفر دهنده ای سخت است.

پیامبر خدا (ص) در این خصوص می‌فرماید: «ای مردم پیش از مردن توبه کنید و به سوی خدا برگشت نمایید چنان بازگشتی که دیگر به سوی گناه برنگردید و پیشی بگیرید، اعمال صالح و اصلاح کنید بین خود و خدای خود را، تا سعادتمند شوید». اعتکاف زمان مناسبی است برای بازدید و محاسبه نفس. «حاسَبُوا قَبلَ اَن تُحاسَبوا»؛ به حساب اعمالتان رسیدگی کنید قبل از آنکه، خداوند به آنها رسیدگی کند. جبران کژیها و نواقص با طلب مغفرت و توبه به درگاه خداوند، همان کاری است که لقمان حکیم به فرزندش خواست می کند: «و هنگامی که گناهی از تو سر زد جستوجو آن از خدای متعال طلب مغفرت بنما و اظهار پشیمانی کن و تصمیم بگیر که هیچ زمان به آن گناه باز نگردی.»

ج)  نماز شب

نماز شب از برجسته ترین و با فضیلت ترین عبادات در اسلام است، در آیات و روایات پافشاری بسیاری روی این عمل صورت گرفته تا آنجا که خداوند نماز شب را بر بنده محبوبش حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) واجب ساخته و این چنین می فرماید: «قسمی از شب را به نماز بایست؛ خدای تو، دوست دارد که تو را به مقام محمد رساند» (اسراء ۷۹).