یکم اردیبهشت روز بزرگداشت سعدی شاعر و نویسنده پارسی‌ گوی ایرانی_دانشجو

به گزارش خبرنگار
فرهنگی
خبرگزاری موج

، در اول اردیبهشت ۱۳۸۹ و در اجلاس شاعران جهان در شیراز، نخستین روز اردیبهشت ماه از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به گفتن روز سعدی نامگذاری شد.

ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف متخلص به سعدی شاعر و نویسنده پارسی‌ گوی ایرانی قرن هفتم هجری است که اهل ادب به او لقب استاد سخن، پادشاه سخن، شیخ اجل و حتی به‌ طور مطلق، استاد داده‌اند.

در رابطه زندگی سعدی اطلاعات قطعی زیاد مقداری در دست است وی به گمان زیاد در سال ۶۰۶ هجری قمری (برابر با نزدیک به ۵۸۹ خورشیدی و ۱۲۱۰ میلادی) در شیراز زاده شده‌ است. با این حال، برخی از صاحب نظران تولد وی را نزدیک به سال ۵۸۵ هجری قمری می‌ دانند.

مطابق قدیمی‌ ترین اسناد نام کوچک سعدی، مصلح، از نام پدربزرگ پدری‌اش اقتباس شد پدر او ملازم دربار سعد بن زنگی، اتابک فارس، می بود و هم‌زمان به علوم دینی نیز اشتغال داشت. سعدی از کودکی تحت آموزش و پرورش قرار گرفت و از عشق و آموزه‌های خردمندانه پدرش به نیکی یاد می‌کند. سعدی در دوازده سالگی پدرش را از دست داد و تحت تکفل پدربزرگ مادری خود، مسعود بن مصلح الفارسی، قرار گرفت. او در دوران کودکی، مقدمات علوم ادبی و شرعی را در شیراز آموخت. 

 دوران کودکی و نوجوانی سعدی هم‌زمان با اتابکی سعد بن زنگی در فارس می بود، که با دعوا مغول به ایران مصادف شد. اوضاع نابسامان ایران در آخر دوران سلطان محمد خوارزمشاه و به‌اختصاصی دعوأ سلطان غیاث‌الدین خوارزمشاه، برادر جلال‌الدین خوارزمشاه، به شیراز در سال ۶۲۰ هجری قمری، سعدی را بر آن داشت که در روزگار جوانی شیراز را ترک کند و به بغداد برود.

سعدی حدوداً از سال ۶۲۳ قمریدر مدرسه نظامیه بغداد مشغول به تحصیل شد و در زمان تحصیل در بغداد از وجود استادان بنام دوران خود از جمله سبط بن جوزی و شهاب‌ الدین عمر سهروردی، صوفی مشهور، منفعت برد و بعد از تحصیل در نظامیه، شغل واعظی پیشه می‌ کند که الزام سفر به مناطق گوناگون و اراعه خطابه و ارشاد مردم بوده‌ است.

وی در نزدیک به سال ۶۵۵ قمری به شیراز برگشت و در خانقاه ابوعبدالله بن خفیف ساکن شد و در این زمان به حاکم فارس، اتابک ابوبکر بن سعد زنگی زیاد نزدیک شد و همانند پدر به دربار رفت‌ و آمد اشکار کرد. در این دوران سعدی به تدوین و تصنیف اشعار و رسائل خود پرداخت.

با دقت به شواهدی که در کتاب بوستان وجود دارد، سعدی در برگشت از سفر تصمیم گرفت که «سخن‌های شیرین‌تر از قند به سوغات آوَرَد» و بدین جهت کتاب بوستان را در سال ۶۵۵ قمری نوشت و به ابوبکر بن سعد زنگی، حاکم زمان شیراز، تقدیم کرد.

محمدعلی همایون کاتوزیان، منتقد ادبی، با دقت به شواهدی در گلستان، معتقد است که سعدی بعد از نگارش بوستان دچار نوعی افسردگی شد و با این فکر که عمر خود را به بطالت گذرانده و به ایام پیری رسیده‌است، دست از کار کشید؛ اما دوست یا دوستانی او را به نوشتن کتاب جدیدی مصمم کردند.

سعدی نگارش کتاب گلستان را کمتر از یک سال سپس از تدوین بوستان، در اول اردیبهشت سال ۶۵۶ هجری اغاز کرد و «تا این مدت از گلِ بوستان بَقیّتی حاضر می بود» که نگارش آن را به آخر رساند؛ به این علت کتاب گلستان در زمان پنج یا شش ماه نوشته شد که به نظر محمدعلی همایون کاتوزیان- همانند به معجزه است و می‌تواند نشانی از فرح و انبساطی باشد که بعد از یک دوره افسردگی موقتاًابراز می‌کند وی این کتاب را تلویحاً به سعدبن ابوبکر زنگی، ولیعهد جوان فارس تقدیم و ابراز امیدواری کرد که مورد پسند وی واقع شود.

سعدی تا پیش از نگارش بوستان و گلستان، شاعری نام‌آشنا نبوده است، اما نگارش این دو کتاب سرآغاز شهرت و بلندآوازگی او شد. سعدی بعد از سکونت در شیراز، زندگی خود را صرف سرودن شعر و مراقبه کرد و روزگار خود را با تقدیم شعری یا نصیحتی به امیران و رعایا و طرفداران خود و پذیرفتن هدایای آن‌ها می‌گذراند.

وی در زمان حیات شهرت بسیاری داشت. آثار او حتی در هندوستان، آسیای صغیر و آسیای میانه به زبان فارسی یا به طور ترجمه در دسترس مخاطبانش قرار داشت. او نخستین شاعر ایرانی است که آثارش به یکی از زبان‌ های اروپایی ترجمه شده‌ است. تعداد بسیاری از شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان از سبک وی پیروی کرده‌اند. حافظ از جمله شاعرانی بوده که تحت تأثیر سبک سعدی به سرودن غزل پرداخته‌است.

در ادبیات معاصر نیز نویسندگانی همانند محمدعلی جمال‌زاده و ابراهیم گلستان از او تأثیر پذیرفته‌اند. آثار سعدی بعدها به موسیقی هم راه اشکار کرد و تعداد بسیاری از غزل‌های او را خوانندگانی چون تاج اصفهانی، محمدرضا شجریان و غلامحسین بنان خواندند. 

آثار وی در کتاب کلیات سعدی، شامل گلستان به نثر، کتاب بوستان در قالب مثنوی و نیز غزلیات، گردآوری شده‌است. علاوه بر این او آثاری در دیگر قالب‌های ادبی نظیر قصیده، قطعه، ترجیع‌بند و تک‌بیت به زبان فارسی و عربی نیز دارد. غزلیات سعدی، زیاد تر عاشقانه و توصیف‌کنندهٔ عشق زمینی است؛ هرچند که وی غزلیات پندآموز و عارفانه نیز سروده‌است. گلستان و بوستان به‌گفتن کتاب‌های اخلاقی شناخته خواهد شد و علاوه بر فارسی‌زبانان، بر اندیشمندان غربی از جمله ولتر و گوته نیز اثرگذار بوده‌اند.

تاریخ مرگ سعدی را در منبع های گوناگون، یکی از سال‌ های ۶۹۰ تا ۶۹۵ هجری قمری ذکر کرده‌اند. اما مورد اعتمادترین روایت که سعید نفیسی مطرح می‌کند، این است که وی در ۲۷ ذیحجه سال ۶۹۰ هجری درگذشته و در همان خانقاهی که اقامت گزیده‌می بود، به خاک سپرده شده‌ است.

آرامگاه سعدی معروف به سعدیه محل دفن سعدی، شاعر برجستهٔ پارسی‌گوی است. این تاثییر را محسن فروغی طراحی کرده‌است.

این آرامگاه در انتهای خیابان بوستان و کنار باغ دلگشا در دامنهٔ کوه در شمال شرق شیراز قرار دارد. این مکان در ابتدا خانقاه شیخ بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همانجا دفن شده‌است. برای اولین بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحب دیوانی وزیر معروف آقاخان، مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد. در سال ۹۹۸ به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ ویران گردید و اثری از آن باقی نماند. تا این که در سال ۱۱۸۷ ه.ق. به دستور کریم خان زند، عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر فراز مزار سعدی بنا شد.

در اطراف مقبره، قبور بسیاری از بزرگان دین وجود دارند که بنا به وصیت خود، در آنجا مدفون شده‌اند. از جمله با اهمیت ترین‌های آن می‌توان شوریده شیرازی را نام برد که آرامگاهش به وسیله رواق به آرامگاه سعدی متصل شده‌است. آرامگاه شیخ مشرف الدین بن مصلح الدین سعدی شیرازی در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۵۳ به شمارهٔ ثبت ۱۰۱۰٫۳ در انجمن آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

هر ساله با فرارسیدن یاد روز سعدی شیرازی سیرگسترده ای از مردم و عاشقان این شاعر درجوار آرامگاهش گرد هم می آمدند.