عمر پر برکت امام جعفر صادق(ع) از ولادت تا شهادت_دانشجو

به گزارش خبرنگار
فرهنگی
خبرگزاری موج

، ششمین پیشوای شیعیان در هفدهم ربیع‌الاول متولد شدند که این حضرت در طول زندگی مبارک خود توانست نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را اغاز نماید و پایه‌های علمی مکتب شیعه را محکم کند تا جایی که از مذهب شیعه اثنی عشری با گفتن «مذهب جعفری» و از آن حضرت با گفتن رئیس این مذهب یاد می‌شود. 

ولادت

امام جعفر صادق(ع) بنا به نقل برخی منبع های، در ۱۷ ریبع الاول سال ۸۰ هجری و به نقل منبع های دیگر، در سال ۸۳ هجری دیده به دنیا گشودند. ایشان در مدینه و در زمان عبدالملک بن مروان متولد شدند. روزگارى که امت اسلامى طعم تلخ حکومت ستمگرانه عبد الملک را مى‌چشید، مبلغان فاسد اندیشه‌‌هاى فاسد مى‌‌پراکندند و فرمانروایان ستمگر چیره بودند. مادر آن حضرت فاطمه (ام‌فروه) دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر مى‌‌باشد.

نام، نسب و القاب

جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب، ششمین امام مذهب شیعه امامی و پنجمین امام مذهب اسماعیلیه است. پدر او امام محمد باقر(ع) و مادرش ام فروه دختر قاسم پسر محمد بن ابوبکربود. برطبق کشف الغمه، از آنجا که نسب مادر امام صادق(ع) هم از پدر و هم از مادر به ابوبکر می‌رسید، امام صادق حرف های است: «لَقَدْ وَلَدَنِی أَبُو بَکْرٍ مَرَّتَیْن‌» (من دو بار از ابوبکر متولد شد‌ه‌ام)؛ اما برخی از جمله علامه شوشتری و محمدباقر مجلسی، این روایت را جعلی می‌دانند.

کنیه‌ مشهور امام صادق(ع)، ابوعبدالله (ناظر به دومین فرزندش عبدالله افطح) است. با کنیه‌های ابواسماعیل (ناظر به فرزند ارشدش، اسماعیل) و ابوموسی (ناظر به دیگر فرزندش امام موسی کاظم(ع)) نیز از او نام برده‌اند.

مشهورترین لقب او «صادق» است. برطبق روایتی، پیامبر اسلام(ص) این لقب را به او داده است تا از جعفر کذاب اختلاف یابد؛ اما برخی حرف های‌اند امام صادق(ع) به جهت پرهیز از شرکت در قیام‌های عصر خود، صادق لقب گرفته است؛ چراکه در آن زمان به فردی که مردم را گرد خود جمع و به قیام برضد حکومت تحریک می‌کرد، کذّاب (دروغگو) می‌انها گفتند. در همان دوران ائمه این لقب برای امام صادق(ع) به کار می‌رفته است.

برخی از علماء اهل سنت چون مالک بن انس، احمد بن حنبل و جاحظ نیز از او با این لقب نام برده‌اند.

زیاد تر بخوانید:

گلچین مداحی شهادت امام جعفر صادق (ع) با نوای میثم مطیعی+ دانلود

مداحی شهادت امام جعفر صادق (ع) با نوای حاج محمود کریمی + فیلم

گلچین مداحی شهادت امام جعفر صادق (ع) با نوای سید مجید بنی فاطمه+ دانلود

گلچین مداحی شهادت امام جعفر صادق (ع) با نوای محمود کریمی+ دانلود

فرزندان امام صادق(ع)

از امام جعفر صادق(ع) هفت پسر و سه دختر بر جاى ماند که عبارت هستند از:

۱- اسماعیل معروف به اعرج که بزرگترین فرزند وی است. اسماعیل در زمان حیات حضرت از دنیا رفت. بعد از شهادت حضرت صادق(ع) عده‌ ای از کج‌اندیشان به امامت اسماعیل و عده‌ای به امامت فرزند اسماعیل محمد پیوستند که آنان را اسماعیلیه می‌گویند.

۲- عبدالله بن افطح : وی همیشه با خواسته‌ های پدر مخالفت می‌کرد. سپس از پدر مدعی خلافت و امامت شد و جمعی نیز امامت وی را پذیرفتند که آنان را فطحیه می‌نامند. بعدها چون مردم ضعف علمی و عملی وی را مشاهده کردند از او برگشته و به امامت موسی بن جعفر روی آوردند.

۳- امام موسی کاظم(ع)

۴- اسحاق بن جعفر صادق(ع) شخص جلیل‌القدر و اهل فضل و تقوی می بود و احادیث تعداد بسیاری نقل کرده است و به امامت برادرش موسی علیه ‌السلام قائل می بود.

۵- محمد دیباج بن جعفرصادق(ع)

این شخص والا از شجاع‌ترین مردمان عصر خود می بود و در همه سال یک روز در بین روزه‌دار می بود. در سال یکصد و نود و نه به مأمون عباسی برای ظلم‌ها و حق‌کشی‌های وی خروج کرد و مأمون نیز یکی از سرداران سپاه خود به نام عیسی جلودی را با لشکری تجهیزبه جنگ وی فرستاد. در این جنگ سپاهیانش را فراری دادند و خود ایشان را نیز دستگیر کردند. هنگامی که به مرز خراسان رسیدند در محلی به نام «فرقان چاپی» که امروزه معروف به لطف‌ آباد است دار فانی را وداع او گفت.

۶- عباس بن جعفر صادق(ع) است که سید جلیل‌ القدر و دانشمند و فاضلی بوده است.

۷- علی بن جعفر(ع) شخص کثیر الفضل و پرهیزگار و صاحب نظر صادق می بود. این بزرگوار تحت پرورش برادرش حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام به مقامات عالی علمی و عملی نایل شد.

 دختران امام صادق(ع):

۱- ام فروه که همنام مادرش می بود. این ام فروه عروس زید بن علی بن الحسین می بود.

۲- اسماء

۳- فاطمه

 سیمای آن حضرت

زیاد تر شمایل آن حضرت همانند پدرش امام باقر(ع) می بود. جز آنکه مقداری باریکتر و بلندتر می بود. مردی می بود میانه بالا، افروخته روی، پیچیده موی و مدام صورتش چون آفتاب می‌درخشید. در جوانی موهای سرش سیاه می بود. بینی‌اش کشیده و وسط آن اندکی بر آمده می بود و برگونه راستش خال سیاهی داشت. محاسن آن جناب نه زیاد پرپشت و نه زیاد تنک می بود. دندانهایش درشت و سفید می بود و بین دودندان قبل آن گرامی فاصله داشت. زیاد لبخند می‌زد و چون نام پیامبر برده می‌شد رنگ رخسارش زرد و سبز می شد. در پیری سفیدی موی سرش بر وقار و هیبتش افزوده می بود.

 حاکمان دوران امامت ایشان

حیات امام صادق(ع)، با خلافت ده خلیفه آخر بنی امیه از جمله عمر بن عبدالعزیز و هشام بن عبدالملک و دو خلیفه نخست عباسی، سَفّاح و منصور دوانیقی هم‌زمان می بود. او در سفر امام باقر(ع) به شام که به خواست هشام بن عبد الملک صورت گرفت، همراه پدر می بود. در امامت امام صادق(ع)، پنج خلیفه آخر اموی یعنی از هشام بن عبدالملک به سپس و سفاح و منصور خلفاء عباسی حکومت کردند. در این دوران حکومت بنی‌امیه ضعیف و سرانجام سرنگون شد و بعد از آن بنی‌عباس روی کار آمدند. ضعف و عدم نظارت حکومت‌ها زمان مناسبی برای امام صادق(ع) جهت انجام فعالیت‌های علمی فراهم کرد. یقیناً این آزادی تنها در دهه سوم قرن دوم قمری، وجود داشت و پیش از آن در زمان بنی‌امیه و بعد از آن به جهت قیام نفس زکیه و برادرش ابراهیم فشارهای سیاسی بسیاری بر ضد امام صادق(ع) و پیروانش وجود داشت.

 فعالیت‌های علمی

در دوران امامت امام صادق(ع)، به علت ضعف حکومت اموی، آزادی بیشتری برای ابراز نظر به وجود آمد و او گفت و گو‌های علمی تعداد بسیاری در موضوعات گوناگون درگرفت. این آزادی علمی و دینی که برای کمتر امامی از ائمه دوازده‌گانه وجود داشت، جهت شد تا شاگردان امام آزادانه در مباحث علمی شرکت کنند. ابان بن تغلب گزارش کرده است که مردم در مسجد از او سؤالات فقهی‌شان را می‌پرسیدند. امام صادق(ع) با منفعت گیری از این زمان، روایات بسیاری در عرصه‌های گوناگونِ فقه، کلام و… فرمود. به حرف های ابن حَجَر هیتمی، مردم از او دانش‌های زیاد نقل می‌کردند و آوازه او به همه جا رسیده می بود. ابو بحر جاحظ هم نوشته است دانش و فقه او دنیا را پر کرده می بود. حسن بن علی وشاء هم حرف های است که نهصد نفر را در مسجد کوفه دیده است که از امام صادق(ع) حدیث نقل می‌کردند.

مناظرات علمی

در متون حدیثی شیعه، مناظرات و گفتگوهایی بین امام صادق(ع) و متکلمان مذاهب دیگر و نیز برخی از منکران وجود خدا گزارش شده است. در برخی از مناظرات، شاگردان امام صادق(ع) در وجود وی در عرصه‌ای که تخصص داشته‌اند، با دیگران مناظره کرده‌اند. در این جلسات امام صادق(ع) بر مناظره نظارت کرده و گاه خود نیز داخل او گفت و گو شده است. برای مثال در گفتگو با عالمی اهل شام که خود خواست مناظره با شاگردان امام صادق(ع) را داشت، امام از هشام بن سالم خواست تا در عرصه کلام با او گفتگو کند. این چنین از فردی که تصمیم مناظره با او را داشت، خواست تا در هر عرصه‌ای که می‌خواهد، ابتدا با شاگردانش گفتگو کند و در صورت تسلط بر آنها با او مناظره کند. آن فرد در عرصه قرآن با حُمران بن اَعیَن، در عرصه ادبیات عربی با اَبان بن تَغلِب، در فقه با زُراره و در کلام با مؤمن الطّاق و هِشام بن سالم مناظره کرد و مغلوب شد.

احمد بن علی طبرسی در کتاب الاحتجاج مجموعه‌ای از مناظرات امام صادق(ع) را گرد آورده است که برخی از‌ آنها عبارت‌اند از:

مناظره با یکی از منکران خدا درمورد وجود خدا

مناظره با ابوشاکر دَیصانی، درمورد وجود خدا

مناظره با ابن ابی العوجاء درمورد وجود خدا

مناظره با ابن ابی العوجاء درمورد حدوث عالَم

مناظره‌ای طویل با یکی از منکران وجود خدا درمورد مسائل گوناگون دینی

مناظره با ابوحنیفه درمورد شیوه استنباط احکام فقهی، به‌اختصاصی قیاس

مناظره با برخی از علماء معتزله درمورد شیوه انتخاب حاکم و برخی احکام فقهی

راه اندازی حکومت

سیاست نخست امام صادق(ع) یک سیاست فرهنگى و در جهت پرورش اصحابى می بود که از نظر فقهى و روایى از بنیان‌گذاران تشیع جعفرى به شمار آمده‌اند. کوششهاى سیاسى امام در برابر قوت حاکمه در آن حالت، در محدوده نارضایى از حکومت حاضر، عدم مشروعیت آن و ادعاى امامت و رهبرى اسلام در خانواده رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله می بود. از نظر امام صادق(ع) تعرض نظامى علیه حاکمیت، بدون فراهم آوردن مقدمات ملزوم، که مهمترینش کار فرهنگى می بود، جز ناکامی و نابودى نتیجه دیگر نداشت. چنانکه در جریان حرکتى که زید بن على و بعد از آن یحیى بن زید در خراسان به آن دست زدند، بنى عباس بیشترین منفعت را برده و در عمل، خود را به گفتن مصداق شعار «الرضا من آل محمد» تبلیغ کردند.

نتیجه کار بعدها معلوم شد؛ چون فقه جعفرى، بنیانگذار تشیع نیرومندى گشت که روز به روز اوج بیشترى گرفت؛ اما زیدیه که منحصرا در خط سیاست‌ می بود، رو به افول گذاشتند.

خصوصیات اخلاقی امام صادق(ع)

 در منبع های روایی در عرصه ویژگی‌های اخلاقی امام صادق(ع) گزارش‌هایی از زهد، انفاق، علم زیاد، عبادت زیاد و تلاوت قرآن آمده است. محمد بن طلحه امام صادق(ع) را از بزرگترین افراد اهل بیت، دارای علم زیاد، زیاد اهل عبادت و زهد و تلاوت قرآن توصیف کرده است. مالک بن انس از ائمه فقهی اهل سنت حرف های است: «در مدتی که پیش امام صادق(ع) می‌رفته، همیشه او را در یکی از سه حالت نمازخواندن، روزه‌داری و ذکرگفتن دیده است».

به گزارش بحار الانوار، امام در جواب به خواست فقیری، چهارصد درهم به او داد و چون سپاس‌گزاری او را دید، انگشترش را هم که ده هزار درهم می‌ارزید، به وی بخشید. روایت‌هایی نیز از انفاق‌های پنهانی امام صادق(ع) در دست است. به نوشته کتاب کافی، او شب‌ها مقداری نان و گوشت و پول در کیسه می‌ریخت و به طور ناشناس به در خانه تهیدستان شهر می‌برد و بین آنها تقسیم می‌کرد. ابوجعفر خثعمی نقل کرده است که امام صادق(ع) کیسه پولی را به او داد و از او خواست آن را به فردی از بنی‌هاشم بدهد و نگوید که چه فردی آن را فرستاده است. به حرف های خثعمی هنگامی که آن فرد پول را گرفت، برای فرستنده آن دعا کرد و او گفت: «او همیشه برایش پول می‌فرستد؛ اما امام صادق(ع)، باوجود ثروتش چیزی به او نمی‌دهد».

 شهادت

 تعداد بسیاری از منبع های متقدم شیعه و سنی از شهادت امام صادق(ع) سخن نگفته‌اند. برخی از علماء شیعه همچون شیخ سودمند درگذشت او را به مرگ طبیعی دانسته‌اند. برخی نیز با تکیه بر حدیثی که می‌گوید امامان با قتل از دنیا می‌روال، حرف های‌اند امام صادق(ع) شهید شده است. شیخ صدوق تصریح کرده است که امام صادق(ع) به دستور منصور دوانیقی و بر تاثییر مسمومیت از دنیا رفته است.